Epidural stimülasyon (EES), parapleji gibi omurilik yaralanmalarına bağlı gelişen felç durumlarında etkili bir yöntem. Bu yöntem, omuriliğin alt kısmında yer alan sinir hücrelerini düşük voltajlı elektrik akımlarıyla uyararak, beyin ile vücut arasındaki iletişimi yeniden aktive etmeyi amaçlayan bir tedavidir.
Epidural stimülasyon (EES) nedir ve omurilik yaralanmaları tedavisinde nasıl uygulanır?
Epidural stimülasyon (EES), parapleji gibi omurilik yaralanmalarına bağlı gelişen felç durumlarında etkili bir yöntem. Bu yöntem, omuriliğin alt kısmında yer alan sinir hücrelerini düşük voltajlı elektrik akımlarıyla uyararak, beyin ile vücut arasındaki iletişimi yeniden aktive etmeyi amaçlayan bir tedavi. Bu işlem, omuriliğe cerrahi bir operasyonla yerleştirilen özel bir pil (nörostimülatör) aracılığıyla gerçekleştiriliyor. Pil, cilt altına yerleştirilir ve elektrotlar, omuriliğin belirlenen bölgesine konumlandırılır. Uygulanan elektriksel uyarılar sayesinde omurilik yaralanmalı hastalarda, uzun süredir kullanılamayan kasların yeniden aktif hale gelmesi, denge kontrolünün güçlenmesi ve idrar–dışkılama gibi otonom fonksiyonların geri kazanılması mümkün olabiliyor. Bu yöntem, omurilik yaralanmaları tedavisinde son yıllarda öne çıkan yenilikçi yaklaşımlardan biri.
Bu yöntemle hangi tür rahatsızlıklarda başarı sağlanabiliyor?
En çok, omurilik yaralanmaları sonucu oluşan parapleji vakalarında ve belirli seviyelerdeki transvers miyelit gibi omurilik iltihaplarında etkili sonuçlar alıyoruz. Bununla birlikte, omuriliğin tamamen kopmadığı, yani sinir iletisinin kısmen korunabildiği durumlarda başarı oranı daha yüksektir. Hastanın yaşı, yaralanma seviyesi, yaralanma üzerinden geçen süre, kas–sinir bütünlüğü ve genel sağlık durumu da tedavinin başarısında kritik rol oynar.
Hastalar hangi fonksiyonlarını geri kazanabilir?
Fonksiyon kazanımı kişiden kişiye değişir. Bazı hastalarda sadece his kaybında iyileşme olurken, bazılarında mesane ve bağırsak kontrolü, kas gücü, denge ve hatta adım atma yeteneği geri dönebilir. Örneğin, T6–T7 seviyesinde transvers miyelit tanısı olan bir hastamızda pil takıldıktan sonraki bir ay içinde his geri gelmeye başladı ve idrar–dışkılama kontrolünü sağlayan kaslar yeniden çalışmaya başladı. Bu gelişmeler, elbette yaşam kalitesini ciddi anlamda arttırmaktadır.
Sadece EES ile yürümek kendi başına mümkün mü?
Hayır, EES tek başına mucizevi bir çözüm değil. Omuriliğin yeniden uyarılmasıyla elde edilen başarı, ancak düzenli ve yoğun bir fizik tedavi rehabilitasyonu süreci ve koordineli bir cihaz programlamasıyla artar. Amaç, stimülasyonun sağladığı sinir uyarılarını günlük hayatta kullanılabilir hale getirmek.
Rehabilitasyon süreci ne kadar sürüyor?
Süreç tamamen kişiye özel planlanıyor. Genellikle birkaç aydan bir yıla kadar devam eden düzenli çalışmalar gerekir. İlk aşamada hasta, emekleme pozisyonunda kalça fleksiyonu (bükme) ve ekstansiyonu (germe) hareketlerini yapmaya başlıyor. Zamanla oturma dengesi, ayakta durma süresi ve destekli yürüme gibi ileri basamaklara geçiliyor. Bu aşamalar, hastanın motivasyonu ve düzenli katılımıyla daha hızlı ilerliyor.
Epidural stimülasyon sonrası fizik tedavinin önemi nedir?
Epidural stimülasyon sonrası fizik tedavi, cihazın sağladığı sinir uyarılarını günlük yaşamdaki fonksiyonlara dönüştürmek için kritik öneme sahip. Pil takıldıktan sonra kaslara yeniden sinyal gitmeye başlasa da bu, tek başına koordineli hareket anlamına gelmiyor. Yoğun bir rehabilitasyon programıyla kas gücü, eklem hareket açıklığı, denge ve koordinasyon çalışmaları yapılıyor. Böylece stimülasyonun yarattığı potansiyel, kontrollü ve tekrar edilebilir hareketlere dönüştürülüyor.
Fizik tedavi ayrıca, omurilik yaralanması sonrası uzun süre kullanılmayan kaslarda oluşan güçsüzlüğün ve eklem sertliklerinin giderilmesine yardımcı oluyor. Yürüme robotları, denge cihazları, direnç egzersizleri ve fonksiyonel elektrik stimülasyonu gibi modern rehabilitasyon yöntemleri, hastanın bağımsızlık seviyesini arttırıyor. Düzenli ve disiplinli uygulanan program, stimülasyonun etkilerini pekiştirerek daha kalıcı ve kapsamlı iyileşme sağlıyor.
İdrar ve bağırsak kontrolünde ne gibi gelişmeler oluyor?
Epidural stimülasyon, otonom sinir sistemini de etkileyerek mesane ve bağırsak fonksiyonlarının geri kazanılmasına yardımcı olabiliyor. Tedaviye başladıktan kısa süre sonra bazı hastalar idrar hissini yeniden algılamaya başlıyor. Bu, kontrol mekanizmasının ilk basamağı. Düzenli stimülasyon ve egzersizlerle kas koordinasyonu artarak, zamanla daha tam bir kontrol sağlanabiliyor.
Tedavi için merkez seçerken nelere dikkat edilmeli?
Epidural stimülasyon, hem EES uygulamaları yapan yerin hem de bu konuda uzmanlaşmış rehabilitasyon merkezlerinin birlikte olmasını gerektirir. Ancak bu tedaviye uygunluk, detaylı bir nörolojik muayene, manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve diğer tetkikler sonucunda belirleniyor. Uygun hastalarda, doğru rehabilitasyon programıyla birlikte, yaşam kalitesinde önemli artış sağlanabiliyor. Alanında tecrübeli ve kalite akreditasyonları olan hastanelerle ilerlemek, hastayı güvence altına alacaktır.
Bölge Hastanesi – Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Turgut Göksoy
